سو استفاده از سفید مهر یا سفید امضا
سوءاستفاده از سند دارای امضا و یا مهر؛ مصداقی از جرم خیانت در امانت است.
خیانت در امانت به شکل‌های مختلفی قابلیت ارتکاب دارد و در قانون برخی از این اشکال به‌صورت خاص جرم‌انگاری شده و مجازات خاص دارند. مانند اختلاس، سوءاستفاده از سفید مهر و سفید امضا و غیره.
سپردن و یا هر نحو تحصیل نمودن کاغذ و سند سفید مهر یا سفید امضا به افراد و سوءاستفاده آنان از این سند، نمونه‌ای از خیانت در امانت است که به دلیل اهمیت آن، به‌صورت جداگانه در قانون جرم دانسته شده است.
سفید مهر و سفید امضا چیست؟
سفید مهر یا سفید امضا برگه‌ای خالی از متن است که به امضا یا مهر یک نفر رسیده و معمولاً طبق توافقات طرفین باید متنی که از قبل تعیین شده در آن مندرج گردد. سوءاستفاده از سفید مهر و سفید امضا معمولاً به این صورت ارتکاب می‌یابد که شخصی که کاغذ سفید امضا به او سپرده شده؛ متنی خلاف آنچه بین دو طرف توافق شده را در کاغذ پیاده کند و از آن سند علیه صاحب امضا استفاده کند. تفاوت این جرم با جرم جعل آن است که در جعل متنی وجود دارد و فرد جاعل متن را تغییر می‌دهد اما در سفید مهر یا سفید امضا، متنی در سند وجود ندارد و به فرد سپرده شده است که متن مورد توافق درج شود اما وی در امانت خیانت می‌کند و متن دیگری را می‌نویسد. پس در جرم سفید مهر و سفید امضا خیانت در امانت اهمیت دارد و در جرم جعل تغییر در متن و شکل سند.
امکان دارد در توافق طرفین اجازه نوشتن متن در سفید امضا به فرد داده نشده باشد و مثلاً فردی که سفید امضا به او سپرده شده باید آن را به شخص دیگری انتقال دهد اما وی در امانت خیانت می‌کند و سفید امضا را به ثالث منتقل نمی‌کند و از آن علیه صاحب امضا استفاده می‌کند. در این صورت نیز جرم سوءاستفاده از سفید مهر و سفید امضا محقق شده است.
البته بهتر است بدانیم که برخی از صاحب‌نظران معتقدند سفید امضا و مهر صرفا ناظر بر اسنادی نیست که فقط امضا و مهر داشته باشند و مطلبی در آن نوشته نشده باشد.بلکه اگر رقم حروفی و عددی سفید باشد، علی رغم وجود سایر مندرجات مثل تاریخ، در وجه … این سند هم سفید مهر و سفید امضا است.
سوءاستفاده؛ شرط اصلی تحقق جرم
نکته مهم دیگر در ارتکاب این جرم، سوءاستفاده از سفید مهر و سفید امضا است. توضیح آن‌که صرف نوشتن یک متن در کاغذ سفید امضا یا سفید مهر سبب تحقق این جرم نمی‌شود و فرد مرتکب باید از آن سند علیه صاحب مهر یا امضا استفاده کند. برای مثال اگر خانمی برحسب اعتماد، یک برگه سفید امضا به همسر خود دهد و از وی بخواهد با این برگه برای وی معامله‌ای انجام دهد اما مرد به‌جای انجام معامله در آن برگه برائت از مهریه را بنویسد و یا دریافت کامل مهریه توسط زوجه را درج کند؛ تا زمانی که از آن سند استفاده نکند و علیه همسر خود به‌کار نبرد؛ این جرم محقق نشده است. سوءاستفاده یک عمل خارجی و فعل مثبت است و حتماً باید در واقعیت از سند استفاده شود تا این جرم محقق شود.
نمونه دیگر این جرم درمورد روابط کارگر و کارفرماست. اگر کارفرمایی از کارگر خود سندی سفید امضا داشته باشد و یا مثلاً فرم قراردادی یا برگه تسویه‌حساب را به‌صورت سفید امضا از کارگر خود دریافت نماید؛ درصورتی که برخلاف توافق با کارگر و به ضرر وی متنی را در آن بنویسد و از آن علیه کارگر استفاده کند؛ جرم سوءاستفاده از سفیدمهر و سفیدامضا محرز است و کارفرما مجرم خواهد بود.
مجازات سوءاستفاده از سفید مهر و سفید امضا
قانون‌گذار در ماده ۶۷۳ قانون مجازات اسلامی (تعزیرات) و در ذیل فصل خیانت در امانت به تعریف این جرم پرداخته و مجازات آن را معین کرده‌است. در این ماده آمده: «هرکس از سفید مهر یا سفید امضایی که به او سپرده شده است یا به هر طریقی به‌دست آورده سوءاستفاده نماید به یک تا سه سال حبس محکوم خواهد شد.»
در قانون بین سپرده شدن سفید مهر یا سفید امضا به فرد و یا پیدا کردن آن توسط وی فرقی وجود ندارد و مثلاً اگر فردی در خیابان یک سفید امضا پیدا کند نیز در صورت وجود شرایطی که در بالا بیان شد؛ می‌تواند مرتکب جرم شود اما باید توجه داشت که این جرم شامل فرض دزدیدن سفید امضا یا گرفتن با زور و اکراه و اجبار از صاحب آن نمی‌شود. چرا که دیگر نوعی خیانت در امانت نبوده و مشمول عنوان‌سرقت و یا دیگر عناوین مجرمانه خواهد شد./سايت آموزشى مهداد
